Lịch sử trực tiếp, mở màn với cú đánh chí mạng

Hạ Thần Tông sau khi kế vị, bất chấp sự phản đối của các đại thần trong nước, kiên trì liên minh chống Kim, dẫn đến kinh tế xã hội Tây Hạ suy thoái, dân biến liên miên.

Năm 1217, quân Mông Cổ phát động tây chinh, Thành Cát Tư Hãn lệnh Triết Biệt dẫn hai vạn kỵ binh chinh ph/ạt Tây Liêu. Trước khi lên đường, Mông Cổ trưng binh từ Tây Hạ nhưng bị cự tuyệt. Thành Cát Tư Hãn lập tức vượt Hoàng Hà, tiến đ/á/nh Tây Hạ, nhanh chóng áp sát kinh đô Trung Hưng!

Hạ Thần Tông lệnh Thái tử ở lại Trung Hưng phủ, còn hắn thì bỏ chạy đến Tây Lương châu. Thái tử bất lực, đành phải xin hàng Mông Cổ.

Mất đi Tây Hạ kiềm chế, Kim quốc đối mặt với u/y hi*p từ Mông Cổ. Năm 1210, Thành Cát Tư Hãn đoạn giao với Kim Triều. Năm 1211, hắn dẫn quân đ/á/nh vào vùng biên giới Tây Bắc của Kim, liên tục công thành đoạt đất, đ/á/nh tan 30 vạn quân Kim tại thảo nguyên Khố Dã Cốc, cuối cùng truy kích đến pháo đài sông Quái, tiêu diệt hơn nửa quân Kim.

Đại quân Mông Cổ đ/á/nh vào Hoa Bắc, cư/ớp bóc tứ phía, bao vây kinh đô Trung Đô (nay là Bắc Kinh). Do thành trì kiên cố, phòng thủ nghiêm mật, quân Mông Cổ đành phải rút lui.

Năm 1212, Thành Cát Tư Hãn tái chinh ph/ạt Kim, bao vây Tây Kinh Đại Đồng phủ. Họa vô đơn chí, người Khiết Đan Da Luật Lưu Ca phản Kim, đ/á/nh bại quân Kim, quân Mông Cổ lại tiến sát Trung Đô.

Năm 1213, tướng Kim Hồ Sa Hổ gi*t Kim Đế Hoàn Nhan Vĩnh Tế, ủng lập Hoàn Nhan Tuần, em trai Kim Chương Tông, lên ngôi, tức Kim Tuyên Tông.

Kim Tuyên Tông vừa lên ngôi, Hồ Sa Hổ nắm giữ đại quyền. Hắn đ/ộc đoán, u/y hi*p tướng giữ thành Trung Đô Thuật Hổ Cao Kỳ, cuối cùng gi*t ch*t người này.

Kim Triều nội bộ tranh quyền, triều chính hỗn lo/ạn, Thành Cát Tư Hãn không bỏ lỡ cơ hội này. Hắn chia quân làm ba đường tiến đ/á/nh Kim quốc: hoàng tử Thuật Xích dẫn quân kinh lược Sơn Tây, hoàng đệ Hợp Xích Ôn tiến Hà Bắc, còn hắn và ấu tử Đà Lôi thì tiến về phía đông.

Đại quân Mông Cổ từ Tử Kinh khẩu nhập quan, công phá hàng chục châu huyện phía bắc Hoàng Hà, gi*t chóc cư/ớp bóc. Kim Triều chỉ còn lại Trung Đô, Chân Định, Đại Danh và mười một tòa thành trì.

Năm 1214, ba cánh quân Mông Cổ hội sư, tái bao vây Trung Đô, phái sứ vào thành đòi cống. Kim Tuyên Tông mới lên ngôi bị ép dâng công chúa, vàng bạc gấm vóc cầu hòa. Thiết Mộc Chân chưa thể hạ được Trung Đô, tạm thời rút khỏi Cư Dung Quan.

Trung Đô (Bắc Kinh) quá gần thảo nguyên, gần như năm nào cũng bị quân Mông Cổ bao vây. Kim Tuyên Tông lo sợ, vừa khi quân Mông Cổ rút, liền dời đô về Nam Kinh (Khai Phong), để Thái tử trấn thủ Trung Đô.

Tây Hạ Thái tử: "Cùng là kẻ tha hương."

Kim quốc Thái tử: "Gặp gỡ hà tất quen biết."

Triều đình vừa dời đô, sĩ khí liền suy giảm, quân dân Hà Bắc bất an, tình hình phương bắc càng thêm tồi tệ. Quân đội phụ cận Trung Đô nhao nhao phản bội, đầu hàng Mông Cổ. Thiết Mộc Chân vin cớ Kim Đế dời đô, vi phạm minh ước, tái vây Trung Đô, vừa vây thành đ/á/nh viện, vừa chiêu hàng các quận huyện xung quanh.

Năm 1215, Trung Đô (Bắc Kinh) thất thủ! Vùng rộng lớn phía bắc Hoàng Hà bị Mông Cổ chiếm giữ!

Thiết Mộc Chân: "Trung Đô thành trì kiên cố, nhưng chỉ cần kiên trì ắt có thể hạ được. Tấn Khanh (Gia Luật Sở Tài) mới là bảo vật vô giá!"

Gia Luật Sở Tài: "Đa tạ đại hãn tuệ nhãn, để thần có thể phát huy sở trường."

Lúc này, Thành Cát Tư Hãn chưa có ý định lập quốc tại Trung Nguyên, tầm mắt của hắn hướng đến Âu Á. Một Kim quốc nhỏ bé không phải mục tiêu cuối cùng. Vì vậy, đại quân Mông Cổ cư/ớp bóc rồi rút về thảo nguyên.

Thành Cát Tư Hãn coi trọng tài phú và công tượng của Kim quốc hơn. Hắn cư/ớp đoạt công tượng, nghệ nhân, lập xưởng đúc sắt, chế tạo binh khí, chuẩn bị cho các cuộc chiến sau này.

Tần Thủy Hoàng: "Người này đi một bước tính mười bước, quả là địch thủ đ/áng s/ợ!"

Hán Vũ Đế: "Trung Nguyên chẳng phải đã có sú/ng đạn rồi sao? Sao vẫn đ/á/nh không lại Mông Cổ, kẻ đến sắt cũng luyện không xong?"

Đường Thái Tông: "Vũ khí dù tốt, cũng phải xem ai cầm..."

...

Kim quốc dời đô về nam, đất long hưng Liêu Đông bị Bồ Tiên Vạn Nô và Da Luật Lưu Ca chia c/ắt, vùng Sơn Đông và Hà Bắc thì lo/ạn lạc vì Hồng Áo quân. Triều đình Kim chỉ kh/ống ch/ế được Hà Nam, Hoài Bắc và vùng Quan Trung.

Kim Tuyên Tông muốn chấn hưng Kim Triều, nhưng bản thân không có tài năng, lại đa nghi, chính sự không có tiến triển.

Sau đó, Thành Cát Tư Hãn thay đổi sách lược với Trung Nguyên, bổ nhiệm Mộc Hoa Lê làm thái sư quốc vương, phụ trách chinh ph/ạt Kim quốc. Mộc Hoa Lê học theo quy chế của Kim Triều, lôi kéo hào kiệt, quan lại, thân sĩ, dùng họ chiếm lĩnh Trung Nguyên. Thế là, chiến tranh phía bắc Hoàng Hà biến thành cuộc giằng co giữa các lực lượng vũ trang địa phương.

Khu bình luận:

"Đây chẳng phải là 'dĩ hoa trị hoa' sao?"

"Sau này người Nhật cũng bắt chước chiêu này."

Từ năm 1217 đến 1229, các lực lượng vũ trang địa phương lần lượt đầu hàng Mông Cổ, phần lớn khu vực hai sông, Sơn Đông bị Mông Cổ chiếm đoạt.

Kim Tuyên Tông trọng dụng Thuật Hổ Cao Kỳ. Hắn bất chấp tình hình thực tế của Kim quốc, liên tục nam chinh Nam Tống, tây chinh Tây Hạ để mở rộng lãnh thổ, đồng thời kéo dài cuộc chiến chống Mông Cổ, khiến Kim Triều phải đối đầu khắp nơi.

Lúc này, Kim Triều nội chính bất ổn, quân lực suy yếu, lại trải qua nhiều cuộc chiến tranh, rơi vào thế tứ bề thọ địch.

Năm 1219, Thuật Hổ Cao Kỳ bị Kim Tuyên Tông gi*t, nhưng chiến sự chỉ lắng xuống sau khi Kim Tuyên Tông băng hà.

Năm 1224, Kim Tuyên Tông qu/a đ/ời, tam tử Hoàn Nhan Thủ Tự kế vị, tức Kim Ai Tông.

Kim Ai Tông lên ngôi, khuyến khích sản xuất nông nghiệp, hòa hảo với Nam Tống và Tây Hạ. Hắn lập trung hiếu quân trực thuộc trung ương, trọng dụng các danh tướng kháng Mông như Hoàn Nhan Trần Hòa Thượng, đ/á/nh tan quân Mông Cổ tại Thịnh Nguyên năm 1228.

Sau đó, quân Kim thu phục được một số đất đai, giúp Kim Triều tạm thời hồi sinh. Nhưng bá chủ Đông Á đã đổi ngôi, Mông Cổ đế quốc trở thành kẻ mạnh nhất Đông Á!

Kim Triều có thể kéo dài hơi tàn thêm mười năm là do một kẻ địch khác đáng gh/ét hơn đã thu hút sự chú ý của Thành Cát Tư Hãn: Hoa Lạt Tử Mô!

Trên màn trời xuất hiện bản đồ Châu Á tỉ mỉ, người xem nhao nhao lấy bản đồ của mình ra so sánh, tính toán khoảng cách giữa nơi này và Trung Nguyên.

Kết quả khiến họ không cam lòng. Phạm vi thống trị của vương triều phong kiến có giới hạn, không thể kéo dài đến những nơi xa xôi như vậy, đành phải xem náo nhiệt.

Hoa Lạt Tử Mô nằm ở tây bộ Trung Á, hạ lưu Amu Darya, bờ nam biển Aral, nay là Uzbekistan và Turkmenistan.

Trước thế kỷ 6 TCN, nơi đây là một tỉnh của đế quốc Ba Tư. Thế kỷ 5 TCN, quân Ba Tư viễn chinh Hy Lạp thất bại, Ba Tư suy yếu. Macedonia, do Alexander Đại Đế thống lĩnh, diệt Ba Tư, Hoa Lạt Tử Mô thuộc về đế quốc Macedonia.

Thế kỷ 4 TCN, khu vực Hoa Lạt Tử Mô xuất hiện chính quyền đ/ộc lập. Hơn ba trăm năm sau, Quý Sương đế quốc (Đại Nguyệt Chi) đến Trung Á, trở thành bá chủ, Hoa Lạt Tử Mô quy phục Quý Sương.

Trong một thời gian dài, Ba Tư và Đột Quyết tranh giành quyền bá chủ Trung Á. Khu vực Hoa Lạt Tử Mô bị Đột Quyết chiếm giữ, nhưng chủ quyền vẫn thuộc về Ba Tư.

Trương Khiên: "Nơi đây nằm trên tuyến đường tơ lụa, là trạm trung chuyển buôn b/án giữa đông và tây. Thương nhân từ xa đến đều dừng chân ở đây, Hoa Lạt Tử Mô ắt hẳn kinh tế phồn vinh, giàu có. Chẳng trách nhiều thế lực tranh giành."

Tang Hoằng Dương trầm tư: "Thu phí đường bộ quả là cách làm giàu."

Lưu Triệt: "Đó đều là tiền của trẫm, sớm muộn trẫm cũng bắt chúng nhả ra."

Hoắc Khứ Bệ/nh: "Dù ngoài tầm với, nhưng phái một đội quân viễn chinh đến giao thương, chắc chúng không dám từ chối."

Vệ Thanh: "Không phải không dám, mà là không thể từ chối. Cháu trai ta đi theo bệ hạ học toàn điều x/ấu!"

Năm 700 sau Công Nguyên, đế quốc Ả Rập chinh phục Ba Tư, Hoa Lạt Tử Mô cũng bị chinh phục. Người Ả Rập tôn thờ đạo Hồi, coi đó là sức mạnh của mình. Họ cưỡng ép truyền bá đạo Hồi tại các vùng chiếm đóng, thay đổi tập tục và văn hóa bản địa để củng cố sự thống trị.

Trước khi người Ả Rập đến, khu vực Trung Á có Bái Hỏa Giáo, M/a Ni giáo, Cơ đốc giáo, Phật giáo, Shaman giáo, Cảnh giáo cùng tồn tại. Sau khi người Ả Rập đến, khu vực Trung Á chỉ còn đạo Hồi.

Khu bình luận:

"Không có văn hóa gốc, dân tộc đó còn là dân tộc ban đầu sao?"

"Đáng tiếc, cưỡng ép chỉ mang lại sự phản kháng mạnh mẽ hơn. Người Ả Rập ba lần cưỡng ép phổ biến đạo Hồi, sau khi họ đi, dân bản xứ ba lần trở lại dị giáo."

"Tuy nhiên, thống nhất tư tưởng dù chỉ trên hình thức cũng giúp nơi đó duy trì ổn định trong thời gian dài."

...

Thế kỷ thứ tám, đế quốc Ả Rập phân liệt, Hoa Lạt Tử Mô đổi chủ liên tục, bao gồm cả Tây Liêu.

Năm 1124, Hoa Lạt Tử Mô đ/ộc lập khỏi đế quốc Seljuk, dưới sự lãnh đạo của cha con Anushtegin, dần trở nên hùng mạnh, thành đế quốc lớn ở Trung Á.

Họ nằm trên con đường tơ lụa, kiểm soát mậu dịch đông tây. Lợi nhuận từ con đường tơ lụa giữa Tống triều và châu Âu đều chảy vào túi Hoa Lạt Tử Mô.

Hoa Lạt Tử Mô liên tục chinh chiến, mở rộng lãnh thổ. Dưới sự giúp đỡ của Tây Liêu, quốc vương Ala ad-Din Muhammad cuối cùng đ/á/nh bại vương triều Ghurid, chiếm Afghanistan.

Nhưng khi Hoa Lạt Tử Mô dần lớn mạnh, Ala ad-Din Muhammad không muốn thần phục người Khiết Đan nữa, nổi dậy phản kháng, đ/á/nh bại quân Tây Liêu, chiếm Samarkand, diệt vương triều Ghurid, công Baghdad, trở thành bá chủ Trung Á!

Năm 1217, bản đồ Hoa Lạt Tử Mô đạt đến đỉnh cao, nhưng sự bành trướng nhanh chóng khiến cơ chế quốc gia không theo kịp, mâu thuẫn trong nước gay gắt, người Iran định cư và người Đột Quyết du mục thường xuyên xung đột.

Ala ad-Din Muhammad chỉ có thể trực tiếp kiểm soát một khu vực hạn chế, phần lớn lãnh thổ nằm trong trạng thái ràng buộc, lại th/ù địch với các nước Tây Liêu xung quanh. Dù có 40 vạn quân, nhưng không thể phát huy hết sức chiến đấu.

Đối mặt với các quốc gia Trung Á có chế độ phân tán tương tự, Hoa Lạt Tử Mô có thể thắng nhờ số lượng, nhưng tuyệt đối không nên trêu chọc Đông Phương Đại Quốc Mông Cổ!

Khu bình luận:

"Trêu ai không trêu, lại trêu Mông Cổ!"

"Thực lực của quái vật Đông Á vượt quá sức tưởng tượng của họ."

"Mông Cổ vẫn là lão đại Đông Á!"