Lịch sử trực tiếp, mở màn với cú đánh chí mạng

Nghe Ngụy Chinh khuyên can, Lý Thế Dân lại lần nữa ngước nhìn màn trời.

**Khu bình luận**

"Lý Thân dù có thơ văn hay, nhưng khi nắm đại quyền lại trở thành kẻ ăn chơi trác táng, sống xa hoa lãng phí, chẳng đoái hoài dân sinh, đúng là đại tham quan!"

"Nghe nói, mỗi bữa ăn của Lý Thân tốn kém đến mấy trăm, thậm chí cả ngàn xâu tiền. Khi làm Hoài Nam Tiết Độ Sứ, hắn chẳng quan tâm đến nỗi khổ của dân, khiến bách tính lầm than, phải bỏ Giang Hoài mà chạy nạn."

"Trước đây, Lưu Vũ Tích trở lại kinh thành, Tư Không Lý Thân mến m/ộ tài năng, mời Lưu Vũ Tích đến phủ làm khách, khoản đãi thịnh soạn. Tiệc tùng ca kỹ đầy đàn, bàn ăn toàn sơn hào hải vị. Lưu Vũ Tích không đành lòng, bèn làm bài thơ: 'Đóa chải đầu cung dạng trang, gió xuân một khúc Đỗ Vi Nương. Nhìn lắm thành quen mơ hồ nhàn sự, đ/á/nh g/ãy tận Giang Nam thích sứ ruột.'"

"Lý Tư Không quen với yến tiệc ca múa, sống an nhàn sung sướng, xa xỉ vô độ. Nhưng ta, Lưu Vũ Tích, lại đ/au như c/ắt ruột, không nỡ lòng nào. Đó chính là điển tích 'Nhìn lắm thành quen' vậy."

"Lý Thân vì sống xa hoa, làm quan t/àn b/ạo, lạm dụng quyền thế, bị coi là á/c quan. Sau khi ch*t, còn bị triều đình tước bỏ quan tước, con cháu không được làm quan!"

Lý Thế Dân: "..."

【Trong thời nhà Đường, ngoài những thi nhân phất cờ cho phong trào Nhạc phủ mới, còn có một người tự mở lối đi riêng, khai sáng phong cách đ/ộc đáo, đó là "Thơ Q/uỷ" Lý Hạ!】

Ở Trường An đợi mãi không được, Lý Hạ đang trên đường về quê nghe màn trời nhắc đến tên mình, bỗng chấn động tinh thần!

Hàn Dũ: "Vì sao gọi là Thơ Q/uỷ?"

Hoàng Phủ Thực: "Có lẽ vì Trường Cát giỏi viết về q/uỷ quái chăng."

【Lý Hạ, tự Trường Cát, sinh ở Xươ/ng Cốc hương, Hà Nam phủ, nên đời gọi là Lý Xươ/ng Cốc. Hắn là sau Khuất Nguyên, Lý Bạch, một thi nhân lãng mạn chủ nghĩa nổi danh trong lịch sử văn học Trung Quốc.】

【Hắn là người đại diện cho sự chuyển biến phong cách thơ Đường từ cuối thời Trung Đường, cùng Lý Bạch, Lý Thương Ẩn được gọi chung là Đường đại tam Lý.】

【Hắn là học trò của Hàn Dũ, phong cách thơ văn chịu ảnh hưởng của Hàn Dũ, nhưng lại không giống. Thơ của hắn giàu sức tưởng tượng, hình tượng quái dị, từ ngữ mỹ lệ, viết về q/uỷ mị âm trầm đ/áng s/ợ, được đời xưng là "Q/uỷ tài"!】

【Cuộc đời Lý Hạ bất hạnh, như thể số phận trêu ngươi.】

【Hắn xuất thân từ tôn thất nhà Đường, dòng dõi Trịnh Vương, nhưng phụ thân Lý Tấn Túc chỉ là một tiểu quan vô danh, gia cảnh bần hàn. Để ki/ếm sống, hai anh em Lý Hạ từ nhỏ đã phải bươn chải. "Muốn đem ngàn dặm đừng, do đó Dịch Đấu Túc" (《Miễn yêu đi hai bài tiễn đưa tiểu quý chi Lư Sơn》), cảnh tượng thê lương có thể thấy!】

Đỗ Phủ kinh hô: "Dòng dõi Trịnh Vương, Lý Tấn Túc!"

Cao Th適: "Tử Mỹ hiền đệ quen người này?"

Đỗ Phủ: "Ta có chỗ không biết, ngoại tổ mẫu ta là Nghĩa Dương Vương Chi Nữ, nên ta và con cháu Trịnh Vương xem như biểu huynh đệ, nhưng ta chưa từng gặp người này."

【Có lẽ vì gia cảnh nghèo khó, dinh dưỡng thiếu thốn, Lý Hạ từ nhỏ ốm yếu, thân hình g/ầy gò, mắt sâu mày rậm, móng tay dài, tướng mạo kỳ dị, khiến người gặp một lần là không quên.】

【Lý Hạ thông minh tài hoa, bảy tuổi đã biết làm thơ, lại giỏi "viết nhanh".】

【Nghe nói, từ năm Trinh Nguyên thứ mười hai (796), Hàn Dũ, Hoàng Phủ Thực đã tìm đến thăm. Lý Hạ bảy tuổi liền có thể cầm bút làm thơ, khiến Hàn Dũ và Hoàng Phủ Thực kinh ngạc, từ đó Lý Hạ nổi danh ở Kinh Lạc!】

**Khu bình luận**

"Hoa cư dệt thúy Thanh Như Thông, vòng vàng đ/è bí d/ao động linh lung. Móng ngựa ẩn tai âm thanh ù ù, vào môn hạ Mã Khí như hồng. Mây là đông kinh tài tử, Văn Chương Cự công...... Ta hiện rủ xuống cánh phụ minh hồng, ngày khác không x/ấu hổ xà làm long.——《Cao Hiên qua》"

"Hàn Dũ là bậc thầy văn chương, Hoàng Phủ Thực là học trò của Hàn Dũ, cũng là nhà văn Cổ văn nổi tiếng. Nghe danh Lý Hạ, họ đến bái phỏng, thấy Lý Hạ chỉ là một đứa trẻ bảy tuổi, bèn nảy ý khảo giáo. Lý Hạ không cần nghĩ ngợi, làm ra bài thơ này."

"Sự tự tin và khiêm tốn trong thơ Lý Hạ làm Hàn Dũ cảm động sâu sắc, khen ngợi không ngớt, gọi là thiên tài!"

"Đương nhiên, đây chỉ là một câu chuyện, bài thơ này có lẽ được sáng tác sau khi Lý Hạ thi cử thất bại, để bày tỏ chí khí không luồn cúi thực tế, và cảm tạ sự dìu dắt của Hàn Dũ."

Lý Hạ cười khổ: "Không ngờ ta cũng thành truyền kỳ trong miệng hậu nhân..."

【Dù nổi danh từ nhỏ, Lý Hạ không hề lơ là việc học. Để viết thơ hay, ban ngày hắn cưỡi lừa suy nghĩ, ghi lại những cảm hứng của mình. Về đến nhà, hắn vội chỉnh lý những cảm hứng đó, thức đêm viết lách. Mẫu thân thương hắn, than rằng chẳng lẽ hắn muốn làm thơ đến nỗi nôn cả tim ra sao!】

【Học giả đời Hán Dương Hùng từng so sánh việc ngâm thơ làm phú như "bút cùn tài mọn", vô nghĩa. Lý Hạ tự nhận mình là người chuyên "Tầm chương trích cú", dùng hết tâm lực để làm thơ: "Tầm chương trích cú lão Điêu trùng, Hiểu Nguyệt làm màn treo ngọc cung. Không thấy mỗi năm Liêu trên biển, văn chương nơi nào khóc gió thu!——《Nam viên》"】

Lý Hạ: "Đáng tiếc, sau lo/ạn An Sử, chiến tranh liên miên, triều đình trọng võ lực hơn, người làm thơ như ta chỉ có thể buồn bã trong gió thu."

【Năm Nguyên Hòa thứ hai (807), Lý Hạ mười bảy tuổi vào kinh đi thi. Để thuận lợi đỗ đạt, hắn viết 《Nhạn Môn Thái Thủ Hành》 xin yết kiến Hàn Dũ: "Mây đen ép thành thành muốn vỡ, giáp sáng như gương dưới ánh tà. Sừng âm thanh đầy trời sắc thu bên trong, nhét bên trên yến mỡ ngưng Dạ Tử. Nửa cuốn hồng kỳ lâm Dịch Thủy, sương trọng trống lạnh giọng không dậy nổi. Báo Quân Hoàng Kim trên đài ý, dìu dắt Ngọc Long vì quân ch*t!"】

Hán Vũ Đế: "Báo Quân Hoàng Kim trên đài ý, dìu dắt Ngọc Long vì quân ch*t. Hay!"

Đỗ Phủ: "Thơ văn người này có chút hào khí của Thái Bạch huynh!"

【Hàn Dũ rất thưởng thức tài hoa của Lý Hạ, bèn tiến cử hắn trong các buổi thi hội, Lý Hạ nổi danh ở kinh thành, thấy khoa cử có hy vọng. Nhưng đúng lúc phụ thân Lý Hạ qu/a đ/ời, hắn phải về nhà chịu tang ba năm, bỏ lỡ cơ hội tốt nhất, có lẽ là duy nhất!】

Lý Tấn Túc: "..."

【Năm Nguyên Hòa thứ năm, Lý Hạ tham gia thi phủ ở Hà Nam, làm bài thơ "Đế lại thấy ánh mặt trời, năm trọng lúc, bảy mươi hai đợi quanh co đẩy, thiên quan ngọc quản tro còn lại bay. Năm nay gì dài đến tuổi trễ, Vương Mẫu dời đào hiến thiên tử, hi thị cùng thị vu Long Bí.", đỗ thứ, cuối năm có thể vào Trường An tham gia thi tiến sĩ.】

Lý Bạch: "Kẻ này tưởng tượng thật đẹp!"

【Đúng lúc này, có kẻ đố kỵ tài hoa của Lý Hạ, tung tin đồn rằng phụ thân Lý Hạ tên là Lý Tấn Túc, "Tấn" đồng âm với "Tiến", nên phải kiêng húy, Lý Hạ không được tham gia thi tiến sĩ, đoạn mất con đường làm quan của hắn!】

Lý Thế Dân: "Gượng ép, kiêng húy đâu đến mức như vậy!"

Sau khi Lý Thế Dân lên ngôi, vì hai chữ "Thế Dân" rất phổ biến, nên không cấm dùng, chỉ cấm dùng liền hai chữ này.

Ngụy Chinh: "Kiêng húy như vậy đã mất đi ý nghĩa ban đầu là tuyển chọn nhân tài cho đất nước, chỉ còn bè phái xu nịnh, tranh đấu ngấm ngầm!"

Đường Hiến Tông Lý Thuần hỏi người bên cạnh: "Thật có chuyện này sao?"

Bùi Độ: "Thần cũng nghe nói."

Chỉ là tin đồn lan rộng, người bị đồn chỉ là một thí sinh áo vải, nên chẳng ai bênh vực.

Không, thực ra cũng có, Hàn Dũ từng lên tiếng vì Lý Hạ, nhưng Hàn Dũ lại đắc tội nhiều đại quan trong triều...

Tể tướng Vũ Nguyên Hành bèn tâu: "Kẻ tung tin đồn phải trả giá đắt, trừng trị theo pháp luật, để răn đe! Cho Lý Hạ khôi phục công danh, tiếp tục tham gia khoa cử, để yên lòng dân."

Đường Hiến Tông: "Chuẩn!"

【Năm đó, Hàn Dũ bị giáng chức làm Hà Nam Huyện lệnh, không thể trực tiếp lên tiếng cho học trò, nhưng hắn không thể làm ngơ trước những chuyện bất công.】

【Hàn Dũ viết bài nghị luận 《Húy Biện》, châm biếm kẻ tung tin đồn: Cha tên có chữ "Tấn" thì không được thi tiến sĩ, vậy nếu cha tên có chữ "Nhân", chẳng lẽ con không được làm người!】

Nhiều người khen Hàn Dũ hay, hắn nói ra những điều ai cũng muốn nói mà không dám.

Hàn Dũ: "Kiểm tra với trải qua, chất với luật, kê chi lấy quốc gia chi điển, khoa cử khảo thí vốn nên công bình công chính, đ/á/nh g/ãy không có đạo lý như vậy!"

【Hàn Dũ tuy là lãnh tụ văn đàn, danh tiếng lớn, nhưng không có người trong triều, lại bị gạt ra khỏi triều đình, nên kháng nghị của hắn không gây ra phản ứng gì. Lý Hạ vì lý do hoang đường như vậy mà vĩnh viễn mất tư cách thi cử!】

Lý Tấn Túc trợn mắt há mồm, chỉ vì cái tên của hắn mà khiến con trai lỡ dở cả đời...

Không được, hắn phải đổi tên thôi!

【Không thể tham gia khoa cử là một đả kích lớn với Lý Hạ. Hắn không thiếu tài hoa, không thiếu năng lực, nhưng không thể vượt qua ngọn núi lớn trước mặt.】

**Khu bình luận**

"Giống như bây giờ, nếu một người học Thanh Hoa, Bắc Đại mà vì lý do hoang đường như vậy không được thi đại học, chắc chắn gây ra phản ứng lớn trong xã hội."

"Nếu là ta, chắc tòa báo tâm cũng có!"

......

【Lý Hạ mang tâm trạng bi ai tuyệt vọng, buồn bã rời khỏi kinh thành mà hắn từng khao khát. "Ra khỏi thành tuyết rơi hoa quế hiếm, gáy ô bị đ/á/nh về. Tắt nước thừa con lừa ảnh, Tần mũ trùm đầu mang rủ xuống. Vào hương thành có thể trọng, vô ấn từ có thể buồn. Khanh Khanh nhẫn muốn hỏi, trong kính Song Lệ Tư.——《Ra khỏi thành》"】

【Nhưng Lý Hạ không hoàn toàn mất lòng tin. Trong thơ hắn có nỗi khốn cùng nghèo túng mượn rư/ợu giải sầu: "Thưa thớt dừng trễ một chén rư/ợu, chủ nhân phụng Thương khách trường thọ." Lại có nỗi buồn không ai thưởng thức: "Họ Chủ Phụ Tây Du vây khốn không về, người nhà g/ãy trước cửa liễu. Ta ngửi Mã Chu xưa kia làm Tân Phong khách, thiên hoang địa lão không người thức."】

【Nhưng hắn vẫn tự khích lệ, thiếu niên nên có chí lớn, một ngày nào đó sẽ chờ đến lúc "gà trống gáy天下白", vì chẳng ai thương xót kẻ thất bại: "Thiếu niên tâm sự làm cầm mây, ai Niệm U Hàn ngồi ô ách."】

【Năm sau, tháng năm, Lý Hạ lại vào kinh thành. Lần này hắn từ bỏ con đường khoa cử, chọn ân ấm nhập sĩ. Nhờ qu/an h/ệ của cha, hắn được chức Phụng Lễ Lang, từ cửu phẩm.】

【Thời gian này về sau được Lý Hạ đ/á/nh giá là "Lao rơi Trường An", kéo dài ba năm!】

【Trong ba năm làm quan, Lý Hạ tự mình trải nghiệm, tai nghe mắt thấy nhiều chuyện, nhận thức sâu sắc về tình hình xã hội lúc bấy giờ. Hắn sáng tác một loạt thơ phản ánh thực tế, vạch trần bóng tối. "Đâm sâu đương thời chi tệ, đ/á/nh trúng đương thời chi ẩn", phần lớn tác phẩm của Lý Hạ ra đời trong thời kỳ này.】

【Địa vị kiệt xuất của hắn trong thi đàn Đường, thậm chí toàn bộ văn đàn Đường, cũng được củng cố bởi gần 60 bài thơ trong thời kỳ này!】